“Сүрьеэтэй тэмцэх үйл хэрэгт олон нийтийн анхаарлыг хандуулах, хүн бүрийн хүчин чармайлт чухал” гэдгийг сурталчлан таниулах зорилгоор дэлхий улс орнууд жил бүрийн гуравдугаар сарын 24-ний өдрийг  Сүрьеэтэй тэмцэх дэлхийн өдөр болгон тэмдэглэн өнгөрүүлдэг.  2022 онд тус өдрийг  “Сүрьеэгүй ирээдүйн төлөө хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлье” уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүлж, сүрьеэтэй тэмцэх ажлыг эрчимжүүлэх, дэлхийн удирдагчдын амласан амлалтад хүрэхийн тулд хөрөнгө оруулалт яаралтай нэмэгдүүлэх шаардлагатай байгааг онцолж байна.

Сүрьеэтэй тэмцэх дэлхийн өдөртэй холбогдуулан “Эрүүл сүрьеэгүй ирээдүйн төлөө” ТББ-аас цуврал зөвлөгөө, мэдээллүүд хүргэж байна.  Энэ удаа сүрьеэгийн далд халдвар гэж юу вэ,  халдвар авсан бол сүрьеэ өвчнөөс хэрхэн сэргийлэх талаар зөвлөгөө мэдээллийг ХӨСҮТ-ийн СТСА-ны  тархвар судлаач Э.Уянга өгч байна.

Сүрьеэгийн далд халдвар гэж юу вэ?

Дэлхийн нийт хүн амын 4/1 нь, Монгол Улсын хүн амын 3/1 нь сүрьеэгийн далд халдвартай гэсэн тооцоолол бий.  

Ихэнх хүн сүрьеэгийн нян амьсгалж, халдвар авсан ч тухайн хүний дархлааны хүчээр нянгуудын өсөлт, үржлийг зогсоож чаддаг. Өөрөөр хэлбэл, сүрьеэгийн халдвар авсан ч нян хүний биеийн дархлааны системд дарангуйлагдан идэвхгүй, унтаа байдалд байхыг ДАЛД ХАЛДВАР гэж нэрлэдэг. 

Сүрьеэгийн далд халдвартай ихэнх хүмүүс сүрьеэгээр өвчилдөггүй. Харин халдвар авсан хүмүүсийн  10 хувь нь тодорхой эрсдэлт хүчин зүйлс нөлөөлсний улмаас сүрьеэгээр өвчилдөг. 

ДЭМБ-аас сүрьеэгийн далд халдвар авсан хүмүүсийн 5-10 хувь нь эхний таван жилд сүрьеэгээр өвчлөх боломжтой гэх тооцооллыг гаргадаг.

Сүрьеэгийн далд халдвар болон сүрьеэ өвчний хоорондын ялгаа

Сүрьеэгийн халдвар авсан бол сүрьеэ өвчнөөс хэрхэн сэргийлэх вэ?

Сүрьеэгээр өвчлөх эрсдэл өндөртэй хүмүүс нь:

• Хүүхэд, бага насны хүүхдүүд
• Сүрьеэтэй өвчтөний өрхийн болон ойрын хавьтал 
• Дархлалын тогтолцоог сулруулдаг бусад өвчнөөр өвчилсөн хүмүүс
• ХДХВ-ийн халдвартай амьдарч буй хүмүүс
• Өндөр настай хүмүүс 
• Өнгөрсөн хугацаанд сүрьеэгийн эмчилгээг бүрэн хийлгээгүй хүмүүс 
• Хар тамхи, мансууруулах бодис хэрэглэгчид

Хэрэв та сүрьеэгийн далд халдвартай болон дээрх өндөр эрсдэлт бүлгийн аль нэгэнд хамаарч байгаа бол сүрьеэ өвчнөөр өвчлөхгүй байхын тулд эм уух шаардлагатай.

Эмч, сувилагчийн зааврын дагуу эмчилгээг бүрэн хийлгэж, далд халдварын эмчилгээнд хамрагдсанаар  сүрьеэ өвчнөөр өвчлөхөөс сэргийлж чадна.

Өчигдөр буюу 2022 оны 3-р сарын 17-ны өдөр ХӨСҮТ-ийн Томуугийн үндэсний нэгжээс Улаанбаатар хотын томуугийн харуулдан тандалтын нэгжийн эмч, мэргэжилтэн нарт зориулсан “Томуугийн цар тахал болон улирлын томуугийн хүндрэлийн үнэлгээ”-ний сургалтыг зохион байгууллаа. Тус сургалтанд 70 гаруй эмч, мэргэжилтнүүд хамрагдлаа. 

ДЭМБ-аас “Томуугийн цар тахал болон улирлын томуугийн хүндрэлийн эрсдэлийн үнэлгээ”-ний аргачлалыг боловсруулж, 2020 он гарсаар 30 гаруй оронд нэвтрүүлж, мэдээллийг нэгтгэн авч байна. Манай улс 2018 оноос эхлэн сүүлийн 5 жилийн ТТӨ, АЗЦХХ-ын тандалтын тоон мэдээг ашиглан улирлын томуугийн хүндрэлийн үнэлгээг хийж 5 үе шатаар үнэлж хариу арга хэмжээг хэрэгжүүлж байна.

ХӨСҮТ нь 2021 оны 4 дүгээр улиралд ДЭМБ-тай хамтран орон нутгийг таван бүсэд хуваан бүсчилсэн сургалтыг зохион байгуулж үнэлгээний аргачлалыг 21 аймагт амжилттай нэвтрүүлээд байна. 

Сургалтыг нээж ХӨСҮТ-ийн Ерөнхий захирал Ц.Билэгтсайхан “2021/2022 оны томуугийн улиралд улирлын томуугийн H3N2 вирус, томуу төст өвчнийг үүсгэгч амьсгалын замын синцетиаль вирус, иж томуу, улирлын корона вирус нь хүн амын дунд орчилд орж,  нийт хүн ам, ялангуяа бага насны хүүхдүүдийн дунд дэгдэлт үүсгэж, өвчлөлийн байдал өндөр түвшинд байна. КОВИД-19 цар тахал нь ТТӨ-ий өвчлөлийн хөдлөл зүй, улиралчилалд өөрчлөлт оруулж, халдварын түвшин хаврын саруудад нэмэгдэж, удаан үргэлжлэх магадлалтай байна. Энэ удаагийн сургалтын үр дүнд үнэлгээний аргачлалыг нэвтрүүлснээр шийдвэр гаргагчдыг цаг хугацаанд нь үнэн зөв мэдээллээр хангах, мэдээний чанар сайжирч, нэгж дээрх тархвар судлагч эмч, мэргэжилтэн нар өөрсдийн өвчлөлд тогтмол дүгнэлт хийдэг болох зэрэг олон давуу талтай” гэдгийг онцолж байв. 

Мөн ХӨСҮТ-ийн Ерөнхий захирал Ц.Билэгтсайхан нийт оролцогчдод “КОВИД-19, ТТӨ-ий нөхцөл байдал, авч хэрэгжүүлж буй хариу арга хэмжээ” сэдвээр илтгэл танилцууллаа. Үргэлжлүүлэн ХӨСҮТ-ийн ТҮН-ийн дарга А.Бурмаа “ТТӨ-ий тандалтын тогтолцоо, түүний ач холбогдол, хэрэгжүүлж буй тушаал журам” ХӨСҮТ-ийн ТҮН-ийн тархвар судлагч их эмч Д.Оюунгэрэл “Томуугийн цар тахал болон улирлын томуугийн хүндрэлийн үнэлгээ”-ний ерөнхий танилцуулга, ЭХЭМҮТ-ийн АЭСТ-ийн дарга О.Солонго  “ТТӨ, КОВИД-19 өвчний эмнэлзүйн байдал, эмчилгээ” гэх мэт сэдвүүдээр илтгэл, хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. 

Үргэлжлүүлэн сургалтанд оролцогчид багт хуваагдан Дүүргүүдийн томуугийн тандалтын мэдээн дээр хамтран дасгал ажлуудыг хийж чөлөөт асуулт хариулт, ярилцлага өрнүүллээ. 

БНСУ-д төвтэй Солонгосын үндэсний сүрьеэгийн нийгэмлэг (СҮСН) нь Бусаны Олон улсын хамтын ажиллагааны сантай хамтран ХӨСҮТ-ийн Сүрьеэгийн тандалт судалгааны алба болон Нийслэлийн төвийн 6 дүүргийн сүрьеэгийн диспансерын эмч ажилтнуудад  халат,  хантааз болон  эрүүл мэндийн ажилтнуудад зориулсан  C, D амин дэмийн багцыг хандивлах арга хэмжээ өнөөдөр боллоо.

Тухайлбал, эмч нарт зориулсан эмнэлгийн өдөр тутмын халат 150 ширхэг,  хүйтэн сэрүүний улиралд өмсөх хантааз 150 ширхэг, ковид-19, сүрьеэгийн халдварын эрсдэл өндөртэй нөхцөлд ажилладаг эрүүл мэндийн ажилтнуудад зориулсан  C, D амин дэмийн багц 30 хайрцагийг тус тус хүлээлгэн өглөө.

Уг арга хэмжээнд ХӨСҮТ-ийн Ерөнхий захирал Ц.Билэгтсайхан, дэд захирал Ж.Байгалмаа, СТСА-ны дарга Э.Оюунчимэг, Нийслэлийн төвийн 6 дүүргийн сүрьеэгийн диспансерын зохицуулагч эмч нар оролцохын зэрэгцээ Бусаны Олон улсын хамтын ажиллагааны сангийн Монгол дахь сайн дурын элч төлөөлөгчдөөс ШУТИС-ийн профессор Т.Ууганбаяр, Монголын анагаахын эмэгтэйчүүдийн холбооны үүсгэн байгуулагч, “Мэнд” компанийн зөвлөх эмч Д.Гэрэлмаа, Монголын сайхан бүсгүй, “Энхрий-эрдэнэ” сангийн үүсгэн байгуулагч, Олон улсын аудитын компанийн аудитор Э.Энхриймаа болон Солонгосын үндэсний сүрьеэгийн нийгэмлэгийн Монгол дах төлөөлөгчийн газрын төлөөлөл хүрэлцэн ирсэн байна. 

Энэ үеэр ХӨСҮТ-ийн удирдлагуудын зүгээс цар тахлын хүнд нөхцөлд ажиллаж байгаа эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд ажлын  хувцас хэрэгсэл, амин дэм хандивлаж байгаа БНСУ-ын Бусаны олон улсын хамтын ажиллагааны сан болон түүний Монгол улс дахь сайн дурын элч төлөөлөгч нарт чин сэтгэлийн талархал илэрхийлсэн юм.

Солонгосын үндэсний сүрьеэгийн нийгэмлэг нь 2016 оноос хойш Монгол улсад үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа бөгөөд сүрьеэтэй тэмцэх, сэргийлэх үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангахад хувь нэмрээ оруулах,  сүрьеэд өртөх өндөр эрсдэлтэй хүн амын дунд идэвхтэй илрүүлэлт хийх, олон улсын хамтын ажиллагааг сайжруулах, лабораторийн чадавхыг бэхжүүлэх зэрэг чиглэлээр төсөл хөтөлбөрийг үе шаттай хэрэгжүүлж ирсэн. 

2020 оноос СҮСН нь КОЙКА олон улсын байгууллагатай хамтарсан санхүүжилтээр “Сүрьеэгийн хавьтлын илрүүлэлт, хяналтыг сайжруулах төсөл”-ийг хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд энэ оны дунд үеэс сүрьеэгийн далд халдварыг оношлох зорилгоор цусанд интерферон-гамма тодорхойлох шинжилгээг ХӨСҮТ болон дүүргүүдэд нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна.  

Бусаны олон улсын хамтын ажиллагааны сан нь 2017 оноос хойш Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн иргэдийг эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамруулах, хүүхдийн сурч боловсрох орчин нөхцөлийг сайжруулах чиглэлээр сайн дурын үйл ажиллагааг жил бүр зохион байгуулж ирсэн байна.